Otyłość została uznana za groźną chorobę cywilizacyjną. Obecnie jest szóstym co do ważności czynnikiem ryzyka śmiertelności. Według Światowej Organizacji Zdrowia jest ona chorobą przewlekłą, która zyskała miano globalnej epidemii. Do tej pory za przyczyny otyłości uznawano głównie czynniki biologiczne i środowiskowe. Jednak niedawno pojawiły się doniesienia, że otyłość może mieć również uwarunkowania na podłożu psychologicznym.
Psychologiczne podłoże otyłości:
- trudności w radzeniu sobie z emocjami i stresem,
- zaburzenia mechanizmu samoregulacji,
- przekonania i oczekiwania,
Zaburzenia mechanizmu samoregulacji
związane są przede wszystkim z brakiem utrzymania kontroli nad spożywaną ilością pokarmu w określonych sytuacjach. Osoby mające problem w tym aspekcie w momentach szerokiej dostępności jedzenia, na przykład podczas uroczystości rodzinnych czy spotkań towarzyskich, nie potrafią zapanować nad ilością spożywanego jedzenia. Spożywają go znacznie więcej tylko dlatego, że jest go dużo i jest ono na wyciągnięcie ręki. Sytuacjami sprzyjającymi takim zachowaniom są również chwile, w których uśpiona zostaje nasza samoświadomość. Można do nich zaliczyć oglądanie filmu, zaangażowanie się w czytanie książki, czy zajmującą rozmowę z przyjaciółmi. Wtedy sięgamy po jedzenie w sposób automatyczny. Nie zdajemy sobie sprawy z tego, że jemy i ile jemy. Osoby mające problemy z samoregulacją, często ignorują lub nie umieją identyfikować uczucia sytości i pełności w żołądku, które powinno być czynnikiem hamującym potrzebę jedzenia.
Kolejnym czynnikiem sprzyjającym nadmiernemu jedzeniu są przekonania i oczekiwania jednostki względem świata i samego siebie. Jeżeli dana osoba charakteryzuje się wysokim poczuciem bierności i bezradności, ma duże wymagania wobec siebie oraz potrzebę bycia perfekcyjnym, a do tego cechuje się niską samooceną, wówczas jest duże prawdopodobieństwo, że w jej życiu będzie dominował obniżony nastrój oraz pesymizm. Takie stany wyzwalają potrzebę pocieszenia się. Przez swoją dostępność jedzenie staje się łatwą i skuteczną (przynajmniej na chwilę) formą poprawiania humoru i odwrócenia uwagi od obciążających myśli.
Jednym z najbardziej problematycznych czynników, które są odpowiedzialne za nieprawidłowe zachowania żywieniowe, a co za tym idzie nadmierne objadanie się, jest nieumiejętność radzenia sobie ze stresem i trudnymi emocjami. Okazuje się, że ten problem dotyka coraz większej liczby osób. W momencie pojawienia się stresu czy ciężkich do przeżycia emocji osoby sięgają po jedzenie po to, aby odwrócić od nich uwagę. Ponieważ dostęp do jedzenia uzyskujemy dziś bez żadnego wysiłku, dla wielu “zajadanie stresu” stało się swoistym, łatwym i niewymagającym sposobem radzenia sobie z trudnymi emocjami. Emocje, które wzmagają apetyt to najczęściej: uczucie niepokoju, depresja, złość, samotność, czy nuda. Okazuje się, że zajadanie przekąsek zwłaszcza tych bogatych w węglowodany w takich sytuacjach działa kojąco.
Okazuje się, że występowanie pewnych cech osobowości również może wpływać na pojawienie się nadwagi i otyłości. Szczególnie narażone są osoby o wysokim poziomie neurotyczności, czyli takie, które przejawiają tendencję do przeżywania negatywnych emocji oraz osoby o wysokim poziomie introwersji, które pozostają z boku, są ciche i zamknięte w sobie. W ich przypadkach jedzenie staje się skutecznym sposobem na radzenie sobie z poczuciem samotności i spadkami nastroju.
Gdy jedzenie staje się sposobem walki z trudnymi emocjami warto zgłosić po pomoc.
Jak widać powyżej czynniki psychologiczne mogą realnie wpływać na to co jemy, jak jemy i kiedy jemy.
W niektórych momentach naszego życia czynniki te potrafią zdeterminować style naszego jedzenia w tak dużym stopniu, że stracimy nad nim kontrolę, a to może przyczynić się do naszej nadwagi czy otyłości. W takich przypadkach bardzo ważne jest sięgnięcie po profesjonalną pomoc zarówno dietetyka, jak i psychodietetyka. Dietetyk przekaże informacje o tym jak zdrowo się odżywiać i na co zwrócić uwagę w obecnej diecie, natomiast psychodietetyk pomoże nam przyjrzeć się zachowaniom żywieniowym, dostrzec te nieprawidłowe i spróbować nad nimi pracować. Należy pamiętać, że tylko pomoc wykwalifikowanych osób zapewni nam możliwość osiągnięcia efektywnej i trwałej zmiany.